Czasami proszony jestem o przedstawienie wzorcowej Konstytucji Rodzinnej lub innych dokumentów Ładu Rodzinnego. Pytają o to prawnicy, członkowie rodzin, naukowcy. Pytają nie mówiąc często nic o rodzinie, której takie rozwiązania miałyby służyć  i jej interesach. Kiedy odmawiam i tłumaczę, że obawiam się, że metoda Crtl-C/Ctrl-V może przynieść więcej szkody niż pożytku, to często widzę w oczach rozmówców rozczarowanie i wręcz żal, że nie ma łatwych do zastosowania (czytaj: skopiowania) rozwiązań. Uważam, że na temat zawartości Konstytucji Rodzinnej nie ma sensu pisać więcej niż już to zrobiłem w książce. Natomiast z tymi, którzy zamierzają zabrać się do tworzenia Ładu Rodzinnego, chciałbym podzielić się kilkoma praktycznymi zasadami, którymi kieruję się projektując i proponując konkretne rozwiązania.

Zasada sękacza –  Ład Rodzinny powinien ‘wypiekać’ się jak litewski sękacz – warstwa po warstwie w miarę potrzeb, problemów pojawiających się na horyzoncie oraz etapów życia rodziny i firmy. Gromadzone doświadczenie rodziny i jej długofalowe cele konfrontują się ze zmianami w otoczeniu. Konieczne są uzupełnienia odpowiadające wymogom czasu. Lepiej zacząć od czegoś mniejszego i prostszego, co będzie funkcjonalne dla zainteresowanych a potem czas pokaże, co jest potrzebne. Trzeba tylko stale pilnować paleniska i kręcić rożnem aby sękacz się nie przypalił.

Zasada umiaru – przede wszystkim nie należy przesadzać i nie kopiować bez refleksji rozwiązań z wielkich firm i międzynarodowych koncernów do relatywnie małego biznesu.  Innych rozwiązań wymaga kontrola biznesu prowadzonego w wielu dziedzinach czy lokalizacjach a innych skoncentrowanych. Także z perspektywy rodziny trzeba zakres i zawartość dopasowywać do wielkości grupy potencjalnych właścicieli – czyli w najczęściej krewnych i ich potomków. Jeśli widać, że rodzina zaczyna dzielić się na gałęzi, należy to uwzględnić. A jak mamy do czynienia z odwróconą piramidą pokoleń (malejąca liczba potomków niż w poprzednich pokoleniach), to wtedy instytucje Ładu Rodzinnego muszą ewoluować w stronę zwiększania udziału osób niespokrewnionych.

Zasada kontrolowanej koncentracji – służy obniżeniu ryzyka potencjalnego rozproszenia przywództwa. Ład Rodzinny powinien umożliwić współdziałanie i skuteczne podejmowanie decyzji nawet jeśli kolejne pokolenia będą coraz bardziej liczne a własność i wynikające z niej uprawnienia mogą trafić do rosnącej liczby osób, które mogą mieć rozbieżne poglądy. 

Zasada racjonalnego nepotyzmu – nie ma co udawać, że członkowie rodziny nie są preferowani przy obsadzie kluczowych stanowisk. Ład Rodzinny nie powinien pomijać tej sprawy. Przy zbliżonym poziomie kompetencji, kapitał rodzinnego zaufania zwykle przeważy na rzecz członka rodziny wobec kandydatury ‘obcego’. Należy jednak pilnować aby wynagrodzenia oraz korzyści nie odbiegały od wynagrodzeń pracowników spoza rodziny. Umożliwi to prawidłowy rachunek kosztów. Zresztą na poziomie Family Office, wynagrodzenia te powinny być jednoznacznie identyfikowane, aby rodzina mogła w sposób przejrzysty orientować się, kto z jej członków czerpie jakie korzyści ze wspólnego biznesu. Ma to szczególne znaczenie w firmach rodzinnych 2. i następnych pokoleń. 

Zasada zarządzania kryzysowego – Ład Rodzinny nie jest ikoną do adoracji tylko często narzędziem gaszenia pożarów. Np. rozwiązywania konfliktów, gromadzenia i uruchamiania zasobów w sytuacjach kryzysowych – zarówno firmowych jak i rodzinnych (np. podczas rozwodów). Jeśli Ład Rodzinny nie zadziała w sytuacjach kryzysowych – to szkoda czasu na jego sporządzanie.

Zasada transferu przywództwa – sukces firmy rodzinnej poprzez pokolenia nie jest tworzony skutecznie przez samo realizowanie spadków. Tworzy je przekazywanie przywództwa w biznesie wraz z niezbędnymi atrybutami: innowacyjnością, przedsiębiorczością, prawością i pracowitością. Konstytucja Rodzinna oraz inne dokumenty i praktyka Ładu Rodzinnego muszą umożliwiać jasne identyfikowanie warunków sukcesji biznesu, wskazywać mechanizm przekazywania władzy i własności. Firma i Rodzina nie mogą nigdy pozostawać dłużej bez swojego lidera. 

Zasady Ładu Rodzinnego i zawartość Konstytucji Rodzinnej podążają za cyklem życia członków rodziny i firmy. Muszą przewidywać naturalną tendencję do rosnącego dystansu rodziny od jej biznesu w miarę upływu czasu i wzrostu biznesu. Muszą zapewnić sprawną i efektywną komunikację rodziny na temat biznesu i z samym biznesem.